O Projekcie

O PROJEKCIE

Jednym z celów tworzenia parków kulturowych, także archeologicznych jest wpisanie ich jako trwalej wartości we współczesny krajobraz kulturowy. Stanowią one atrakcyjną ofertę turystyczną i edukacyjną dla regionów, w których zostały utworzone. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 roku, wprowadziła nową formę ochrony krajobrazu kulturowego w postaci parku kulturowego. Krajobraz kulturowy jest zapisem historii w konkretnej przestrzeni.
Osada łowców fok w Rzucewie, pochodząca z V – II tys. p.n.e., ma wiele cech, które eksponują nadmorski region kulturowy z typowym dla niego krajobrazem. Położona jest bezpośrednio nad brzegiem Zatoki Puckiej na północ od centrum wsi w Rzucewie. Zajmuje teren tzw. Cypla Rzucewskiego. Jest to teren w odróżnieniu od innych obszarów nadmorskich jeszcze niezdewastowany. Zachowane walory krajobrazowe, kulturowe i archeologiczne nadają temu miejscu wartość ponadregionalną.

Osada łowców fok z V – II tys. p.n.e.

Odkryta w 1894 roku, od ponad 100 lat stanowi ważne miejsce badań archeologicznych nad południowym Bałtykiem. Jest stanowiskiem przewodnim do badań nad dziedzictwem kulturowym pierwszych rybaków i łowców. Już w 1930 roku, na podstawie odkryć w Rzucewie wprowadzono termin kultura rzucewska. Dotychczasowe badania wykopaliskowe potwierdziły ponadregionalne walory archeologiczne osady.

Należą do nich:
a) ślady zabudowy terasowej (tj. budowa domów słupowych na wcześniej przygotowanych terasach na zboczu wysoczyzny, opadającym łagodnie w kierunku jeziora, które istniało na terenie obecnej Zatoki Puckiej)
b) pracownia obróbki siekier kamiennych i dłubanek
c) przystań z zachowanymi umocnieniami drewnianymi.

Walory regionalne:
– odkryte ślady domów słupowych i palenisk (np. charakterystyczne dla strefy nadmorskiej prostokątne paleniska)
– miejsca obróbki rogu i kości (np. harpunów potrzebnych w czasie polowań na foki)
– miejsca obróbki krzemieni (min. strzał do łuku, narzędzi do garbowania skór, obróbki bursztynu)
– stanowisko do badań szczątków fok żyjących w Bałtyku w epoce kamienia

Inne elementy archeologiczne i kulturowe na obszarze tzw. Cypla Rzucewskiego to:
a) archeologiczne:
– obozowisko z początków n.e.
– osada rybacka z okresu średniowiecza i czasów nowożytnych
b) kulturowe:
– zachowane zabudowania osady rybackiej z przełomu XIX i XX wieku (2 czworaki i zabudowania gospodarcze)
– elementy kultu – kapliczka z figurą Matki Boskiej i krzyż przydrożny

Tradycja miejsca:
a) w latach 1927 – 29 przeprowadzono pierwsze badania wykopaliskowe nad Bałtykiem
b) Cypel Rzucewski nazwany przez miejscowych rybaków „Hakiem” lub „Kruszwicą” związany był z tradycją połowów rybackich nad Zatoką Pucką – wspomina o tym w swoich pamiętnikach prof. Konrad Jażdżewski uczestnik pierwszych badań archeologicznych w Rzucewie.

Walory krajobrazowe:
Cypel Rzucewski charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem krajobrazu. Od wschodu jest to brzeg zatoki z plażą, część środkowa zajmuje terasa akumulacyjna, podchodząca do krawędzi klifu, w części zachodniej to krawędź wysoczyzny puckiej. Teren charakteryzuje sie deniwelacjami. Daje to możliwość obserwacji otoczenia z różnej perspektywy min. panoramy Półwyspu Helskiego, klifu w Osłoninie, rezerwatu Beka i Cypla Rewskiego. Ślady dawnego zagospodarowania ogrodowego – widoczne są na pobliskiej krawędzi klifu nasadzenia drzew owocowych.

Elementy kulturowe w otoczeniu parku:
a) na terenie wsi Rzucewo:
– w centrum wsi znajduje sie pałac z XIX wieku wraz z zabytkowym parkiem (obecnie Hotel Jan III Sobieski)
– zabytkowa Aleja Lipowa
– ślady zabudowy folwarcznej
b) w okolicy wsi:
– na południe: Klif Osłoniński, rezerwat Beka, Zbiory Kaszubskie w Osłoninie
– na północ: Puck z zabytkową zabudową

Teren Parku Kulturowego obejmuje obszar tzw. Cypla Rzucewskiego, ograniczonego od wschodu drogą biegnącą równolegle do brzegu morskiego, od południa drogą graniczącą z założeniem pałacowo – parkowym, od zachodu traktem spacerowym na zachód od obecnych zabudowań leśniczówki, granicę północną stanowi obszar leśny. Park Kulturowy położony jest na terenie który jest własnością Gminy Puck i Lasów Państwowych Nadleśnictwa Wejherowo. Obszar znajduje sie na terenie Nadmorskiego Parku Krajobrazowego , Obszaru Natura 2000 i w pasie technicznym ochrony brzegu morskiego. Cały teren Cypla Rzucewskiego wpisany jest do rejestru zabytków woj. pomorskiego – Dec. 400/Archeol. i Dec.445/Archeol.W planie zagospodarowania przestrzennego, uchwalonego w 2007 roku przez Radę Gminy Puck, zapisano utworzenie Parku Kulturowego – Osada Łowców Fok w Rzucewie.

W 2008 roku Muzeum Archeologiczne w Gdańsku przedstawiło koncepcję utworzenia Parku Kulturowego- autorstwa Danuty Król i Teresy Iżewskiej , na podstawie której Rada Gminy Puck uchwaliła utworzenie Parku Kulturowego- Osada Łowców Fok w Rzucewie.
W 2009 roku Wójt Gminy Puck zlecił opracowanie dokumentacji projektowej- Budowa Parku Kulturowego- Osada Łowców Fok w Rzucewie gmina Puck. Projekt wykonało Biuro Architektoniczne Sp. z o.o. z Gdyni.
Budowę Parku rozpoczęto we wrześniu 2012 roku. Prace finansowane były w ramach Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007 – 2013”. Środek 4.1.Rozwój obszarów zależnych od rybactwa z wyłączeniem realizacji operacji polegających na funkcjonowaniu lokalnej grupy rybackiej (LGR) oraz nabywaniu umiejętności i aktywizacji lokalnych społeczności.

W skład parku kulturowego wchodzą następujące elementy:
• muzeum na wolnym powietrzu z rekonstrukcjami obiektów archeologicznych
• stała ekspozycja archeologiczna w tzw. Chacie Kaszubskiej

Zrekonstruowane obiekty archeologiczne usytuowane są na trasie spacerowej wyznaczonej na terenie Parku. Archeologiczna trasa spacerowa wyznaczona będzie od centrum wsi. Znajdują się też przy niej zamek i przydrożne kapliczki. Na trasie znajdują się liczne miejsca odpoczynku dla zwiedzających.

DZIAŁALNOŚĆ EDUKACYJNA
Zapoznanie sie z najstarszą historią strefy nadmorskiej, pokazanie życia codziennego dawnych rybaków i łowców. Prowadzenie lekcji historii na żywo, z pokazami w dawnych warsztatach: obróbki krzemienia, kamienia, garncarskim, obróbki rogu i kości itp.. Będzie to oferta skierowana głównie do młodzieży i dzieci.

DZIAŁALNOŚĆ REKREACYJNA
Organizacja festynów i pikników mających na celu pokazanie na żywo różnych aspektów życia łowców i rybaków w epoce kamienia. Pokazy wytwarzania dawnych narzędzi pracy i broni, konkursy strzelania z łuku, rzucania rogowym harpunem. Na imprezach tych można pokazać jak archeologia wpływa na dzisiejszych twórców: rzeźby o tematyce dawnych łowców, kopie naczyń glinianych, wątki prahistoryczne w obrazach i haftach, itp.

DZIAŁALNOŚĆ BADAWCZA
Na terenie parku planuje sie dalsze badania wykopaliskowe. Wielu naukowców przyjeżdża do Rzucewa, aby zobaczyć tak ważne stanowisko archeologiczne w basenie Morza Bałtyckiego. Spore zainteresowanie prowadzonymi wykopaliskami naukowych środowisk europejskich wynika z faktu odkrycia zabytków datowanych na V tys. p.n.e. – dotychczas uważano, że nad Zatoką Pucką nie ma takich obiektów – oraz naczyń glinianych, mających ścisłe nawiązania do szwajcarskich osad nawodnych. Osada w Rzucewie jest przykładem tego, jak plemiona łowiecko-pasterskie, które przybyły na obszar dzisiejszego Pobrzeża Kaszubskiego, potrafiły zaadoptować swój system gospodarczy i kulturowy w miejscowym środowisku. Rozwój osadnictwa na obszarze Cypla Rzucewskiego był ściśle związany z rozwojem linii brzegowej dzisiejszej zatoki. Dlatego też osada na cyplu to poligon badawczy nie tylko dla archeologów, ale i wielu innych specjalistów zajmujących sie dawnym środowiskiem przyrodniczym (archeozoolodzy, geografowie, biolodzy itp.). Park będzie miejscem cyklicznych spotkań archeologów i innych specjalistów, zajmujących się strefą nadmorską. Na terenie parku odbywać się będą spotkania w ramach archeologii doświadczalnej z pokazami dla publiczności.
Należy podkreślić żę Park Kulturowy w Rzucewie jest drugim nad Bałtykiem parkiem związanym z epoką kamienia/ pierwszy jest na Wyspach Alandzkich/. Zaletą parku rzucewskiego jest zaplecze ekspozycyjne w chacie kaszubskiej co powoduje że jest to obiekt całoroczny.

 

Autor tekstu: Danuta Król (Muzeum Archeologiczne w Gdańsku)